Delen:
Take it offline!
This Education in Motion resource is also available as a printable PDF.
Downloaden PDF
Elektrische rolstoelen hebben vaak diverse mogelijkheden om de zitpositie te veranderen door middel van één of meerdere elektrische verstellingen. De meest voorkomende verstellingen zijn:
- kantelverstelling
- zitlift
- rughoekverstelling
- elektrisch verstelbare beensteunen
- voorwaartse kantelverstelling.
Het aanpassen van de zitpositie in een elektrische rolstoel kan de zithouding van de rolstoelgebruiker aanzienlijk verbeteren.
Door deze verschillende verstellingen functioneel toe te passen stellen we de rolstoelgebruiker in staat om maximaal zelfstandig te zijn. Je kan hierbij denken aan:
Transfers
Door het gebruik van verstellingen kan de elektrische rolstoel in een optimale positie worden gebracht voor zijwaartse of zelfs staande transfers.
Rijpositie
Veel rolstoelgebruikers vinden het prettig om enigszins gekanteld te rijden. Dit zorgt ervoor dat de zwaartekracht het lichaam wat meer in de rolstoel houdt, wat een gevoel van veiligheid geeft.
Houdingsmanagement
Het is enorm belangrijk om de gehele dag veel van (zit)houding te veranderen. Mensen zonder, of met een lichte beperking doen dit continu, echter als je dit door een beperking fysiek niet kan is het heel belangrijk dat de rolstoel dit kan overnemen.
Een ideaal hulpmiddel hiervoor is de Remote Seating App van ons merk Switch-It. Deze digitale zitcoach meet de zithoek en registreert de tijd die de cliënt in een bepaalde positie moet zitten, om zo zijn of haar algemene gezondheid door drukmanagement te verbeteren en om decubitus te voorkomen.
Drukverlichting
Door de rolstoel in bepaalde hoeken te positioneren is het mogelijk om druk van de kwetsbare en decubitus gevoelige lichaamsdelen tijdelijk weg te nemen wat decubitus klachten kan verminderen of zelf kan voorkomen.
Toegang tot een voertuig
Soms is het naar binnen rijden in een rolstoelbus een uitdaging door de doorrijhoogte bij de deur. Het kan dan helpen om de kantel- en/of rughoekverstelling van de elektrische rolstoel te gebruiken om zo door de deuropening te rijden.
Toiletbezoek
Het aannemen van bepaalde standen van de rolstoel kan de cliënt helpen bij een toiletbezoek, voor bijvoorbeeld het maken van een zijwaartse transfer naar het toilet, het openen van de rughoek voor katheterisatie of zelfs het staand kunnen plassen met een sta-op rolstoel.
Oedeem management (vochtophoping)
Door de positie van de benen te veranderen/hoger te plaatsen kan het ontstaan van oedeem tegengegaan worden. Het liefst moeten de benen boven het hart komen, maar elke verhoging zal al een positief effect hebben.
Eten en drinken
Voor het eten en drinken is het fijn en in sommige situaties zelfs noodzakelijk om een bepaalde zithouding aan te nemen. Denk hierbij niet alleen aan de positie aan de eettafel, maar ook aan een zitpositie die de interne organen de ruimte biedt om de functie van spijsvertering te kunnen uitvoeren.
Verminderen van spierspanning
Het is soms nodig om lichaamsdelen in een specifieke hoek te positioneren om zo het ontstaan van disfunctionele spierspanning tegen te gaan.
Hoe kunnen deze elektrische verstellingen bediend worden?
In een eerder verschenen artikel '4 manieren om toegang te krijgen tot de zitfuncties op een elektrische rolstoel' heb ik geschreven hoe een rolstoelgebruiker de elektrische verstellingen kan bedienen. Dit kan eenvoudig via een R-net stuurkast, een snelkoppeling onder apart toegewezen knoppen (toewijsbare knoppen), externe schakelaars op voor de cliënt bereikbare plekken of via een externe knoppenkast. Gelukkig is hiermee voor veel rolstoelgebruikers een passende bedieningsmogelijkheid te bieden.
Het enige nadeel is dat alle elektrische verstellingen apart ingesteld moeten worden om zo tot de meest gewenste houding te komen voor de cliënt. Naast dat dit, doordat elke verstelling los bediend wordt, soms meer tijd kost dan je normaal gesproken zou willen, is het lastig om elke keer precies dezelfde houding te krijgen. Natuurlijk is dit niet voor iedereen direct een probleem en kunnen heel veel mensen hier prima mee werken.
Geheugenposities
Er zijn situaties waarbij het werken met los te bedienen verstellingen niet functioneel is, denk hierbij aan:
- situaties waarbij het heel belangrijk is dat de zithouding van de cliënt elke keer precies gelijk is
- situaties waarbij de cliënt cognitief niet in staat is om zelf de positie te bepalen
- situaties waarbij het belangrijk is dat er zo snel mogelijk een bepaalde zitpositie behaald wordt
- situaties waarbij gewerkt wordt met bijvoorbeeld een elektrische sta-op rolstoel waarbij de gecombineerde beweging van zitten naar staan alleen goed werkt als alle verstellingen op precies het juiste moment met elkaar samenwerken.
Om dit goed mogelijk te maken bestaan er elektrische rolstoelen met geheugenposities, ook wel memory functies genoemd.
Een geheugenpositie houdt in dat een aantal standen individueel geprogrammerd kunnen worden. Hiermee kan de cliënt met een druk op een knop of beweging van de joystick, van de huidige positie waar de rolstoel op dat moment in staat onafhankelijk bewegen naar een andere (ergonomische) positiestand.
Om dit technisch mogelijk te maken moet een elektrische rolstoel 2 technische functies hebben:
- Elektrische verstellingen met een zogenaamde feedback functie. Dit houdt in dat er in elke actuator een systeem ingebouwd moet zitten die informatie geeft over de positie van die specifieke verstelling. Hiermee kan het besturingssysteem van de elektrische rolstoel uitrekenen wat de stand van het zitsysteem is en wat er moet veranderen om tot de geprogrammeerde geheugenpositie te kunnen komen.
- Een besturingssysteem op de elektrische rolstoel die kan rekenen met de feedback signalen van de verschillende actuators. In het geval van het R-net systeem spreken we dan over een CxSM verstellingsmodule.
Met deze twee functies kan de elektronica van de elektrische rolstoel berekenen in welke stand de cliënt nu staat en wat er dus nodig is om tot een gewenste geheugenpositie te komen.
Doordat het systeem dit van de cliënt overneemt zorgt die dat de cliënt altijd in de meest optimale zitstand zit. Daarnaast is het werken met geheugenposities sneller doordat het systeem meerdere actuators tegelijkertijd kan laten bewegen. Als de cliënt dit met de hand moet doen dan moet elke actuator los van elkaar bediend worden.
Elke positie is mogelijk
De elektrische rolstoelen van Sunrise Medical die geheugenfuncties bevatten zijn de SEDEO PRO ADVANCED en de SEDEO PRO ADVANCED UP zitsystemen. Er kunnen in totaal 6 geheugenfuncties individueel geprogrammeerd worden, zoals:
- Zitpositie
Dit is de standaard rijpositie. Deze stand zal de elektrische rolstoel altijd aannemen wanneer de cliënt terugkomt vanuit een geheugenpositie.
- Ligpositie
Zorgt ervoor dat de cliënt in een horizontale positie komt. In deze positie is het nog steeds mogelijk om de zitlift te gebruiken.
- Relaxpositie
Zorgt voor een ontspannen zit/lig houding via een achterwaartse kanteling met een comfortabele beenstand.
- Transferpositie
Als de cliënt een staande transfer kan maken, zal dit door een voorwaartse kanteling van de zitting veel makkelijker gaan.
- Sta-op positie
Zorgt ervoor dat de cliënt in een staande positie stabiel kan blijven staan. De elektrische rolstoel met deze functie kan in een staande positie blijven rijden en blijft stabiel.
- M-functie
Deze functie is vrij te programmeren aan de persoonlijke voorkeur van de cliënt.
Dit zijn de verschillende geheugenposities die mogelijk zijn met de geheugenfuncties. (vlnr: zitpositie, ligpositie, relaxpositie, transferpositie, sta-op positie)
Wat altijd goed is om te realiseren is dat een geheugenstand, in tegenstelling tot een actuator, één positie is en dus niet in twee richtingen bewogen kan worden. Als de cliënt bijvoorbeeld een zitlift bedient, kan hij/zij die omhoog bewegen door de joystick naar voren te duwen en weer omlaag bewegen als de cliënt de joystick naar achteren trekt.
Om de geheugenfuncties zo bruikbaar mogelijk te maken heeft Sunrise Medical ervoor gekozen dat wanneer de rolstoelgebruiker een geheugenfunctie bedient, door bijvoorbeeld de joystick naar voren te bewegen, de tegenovergestelde beweging altijd zal uitmonden in een beweging naar de geheugenpositie 'zitten'. Deze zitpositie wordt dan gezien als de neutraalstand van alle geheugenfuncties.
Geheugenfuncties programmeren
Geheugenfuncties zijn bijzonder eenvoudig te programmeren. Onder de kap aan de achterzijde van de rugleuning zit een Jackaansluiting (koptelefoonaansluiting), waar een willekeurige button in geplugd kan worden. Vervolgens plaatst de professional de elektrische rolstoel, door het bedienen van de losse actuators, in de gewenste positie voor de betreffende geheugenfunctie. Beweeg de joystick zodanig dat in het menu de geheugenfunctie zichtbaar is, druk vervolgens de button in en trek de joystick naar achteren. Houd deze positie 3 seconden vast tot er een geluidssignaal hoorbaar is. De geheugenfunctie is nu geprogrammeerd.
Mocht er een foutje gemaakt zijn tijdens het programmeren, doe dan dezelfde handeling, maar houd dan de positie 6 seconden aan. Nu is de geheugenfunctie gereset naar de fabrieksinstellingen. Als deze handeling voor alle 6 de geheugenfuncties zijn uitgevoerd is de elektrische rolstoel optimaal afgesteld voor de cliënt.
Meer weten over het gebruik van geheugenfuncties? Of wil je als professional graag een demonstratie van een elektrische rolstoel met geheugenfuncties of het zelf uitproberen? Neem dan contact op met jouw regiomanager!