Wat is decubitus?

Elk jaar in november vindt de internationale anti-decubitus-dag plaats. Op deze dag willen ze de decubitus problematiek onder de openbare aandacht brengen, om zo zorgprofessionals, politici en besluitvormers bewust te maken over dit thema. Er zijn geen betrouwbare actuele cijfers beschikbaar voor Nederland, maar ter vergelijking, volgens landelijke schattingen in Duitsland lijden jaarlijks rond de 400.000 patiënten aan decubitus.

Maar wat is decubitus eigenlijk en hoe kan het ontstaan?

Wat is decubitus?

Decubitus of doorligwonden is weefselschade die voornamelijk wordt veroorzaakt door langdurig aanhoudende druk of druk in combinatie met schuifkrachten op een bepaald deel van het lichaam. De bloedsomloop en stofwisseling werken op die plek in beperkte mate of helemaal niet. Decubitus is dus een slechte toevoer van zuurstof en voedingsstoffen, veroorzaakt door plaatselijke en directe druk of druk in combinatie met schuifkrachten. De opgelopen wond kan reiken van de oppervlakkige lagen van de huid tot de diepere lagen van het bindweefsel en de botten. Decubitus begint meestal met een beschadiging van het huidoppervlak, maar kan ook van binnenuit ontstaan.

Naast druk, kan decubitus ook door parallel aan de huid optredende schuifkrachten (twee oppervlakken die in contact met elkaar zijn en vastzitten of langs elkaar glijden) veroorzaakt worden, waardoor de bloedvaten worden vernauwd en de doorbloeding vermindert. Andere risicofactoren zijn wrijving, temperatuur en vocht, wat tot verzachting van de huid leidt.

Decubitus is verdeeld in vier categorieën:

1. Niet-wegdrukbare roodheid
2. Lokale beschadiging van een deel van de huidlaag of blaar
3. Lokale beschadiging van een volledige huidlaag
4. Lokale beschadiging van een volledige weefsel laag

Wie kan decubitus krijgen?

In principe kan iedereen decubitus ontwikkelen. Er is echter wel een groep mensen die eerder kans hebben op decubitus. Denk daarbij aan mensen met een beperkte mobiliteit/activiteit of wanneer men een verminderde huidconditie heeft. Denk ook aan mensen waarbij de sensibiliteit verstoord is. Lichaamsdelen met weinig spier- en vetweefsel of benige uitsteeksels zijn extra gevoelig voor decubitus. Hele kwetsbare plekken zijn onder andere het stuitje en het heiligbeen, de zitbeenknobbels en de processi spinosi van de wervelkolom.

Hoe kan ik decubitus voorkomen?

Veel mensen met een beperking brengen tot wel 12 uur per dag in hun rolstoel door. Om zo’n lange tijd zonder ongemak te kunnen zitten is het heel belangrijk een geschikt zitkussen te gebruiken, aangezien dit de buffer tussen mens en rolstoel is. Het rolstoelkussen is van groot belang voor de gezondheid, de zittolerantie (= duur van ongemakvrij zitten) en de zitstabiliteit. Preventief gebruik kan het optreden van drukplekken voorkomen en daarmee dure therapieën en een langdurig herstelproces beletten.

Aan de ene kant biedt een zitkussen goede bescherming wanneer het goed aansluit bij de gebruiker. Aan de andere kant kan het zitkussen ook veel stabiliteit bieden waardoor het voor de gebruiker minder energie kost om de gewenste zithouding vast te houden.

JAY van Sunrise Medical wordt wereldwijd gezien als het toonaangevende merk in de klinische sector. We werken innovatief aan druk- en schuifkrachtverminderende materialen om een optimale positionering van de gebruiker en een maximale ontlasting van aangetaste/kwetsbare lichaamsdelen te bereiken. Om de huid te beschermen gebruiken we ademende materialen ter ondersteuning van een optimale warmte- en vochtafvoer.

Welke positieve effecten heeft een zitkussen op de decubituspatiënt?

• Verhoogde zitstabiliteit
• Pijnverlichting
• Verkrijgen van een symmetrische zithouding
• Corrigeren of compenseren van een onwenselijke zithouding
• Verbetering van het autonome zenuwstelsel (bijv. spijsvertering, cardiovasculair, lediging)
• Verbetering van de ademhaling door een rechtere lichaamshouding (goede positionering door het zitkussen in de rolstoel)
• Veiligheid
• Verhoging van de zittolerantie (verlenging van de duur van zitten), meer deelname en integratie in de samenleving
• Hygiëne: incontinentiebescherming voor het schuim van het rolstoelkussen, hoes wasbaar op 60°C, afveegdisinfectie van het zitkussen zelf
• Betere drukverdeling
• Decubitus-bescherming

Naast de hoofddiagnose (onderliggende ziekte) kunnen er tegelijkertijd ook andere symptomen of aandoeningen optreden, die de ontwikkeling van decubitus verder bevorderen. Deze, ook comorbiditeitsfactoren genaamd, kunnen het volgende zijn:

• Diabetes
• Neurodermitis
• Beperkt of geen gevoel
• Medicijnen (bijv. Cortisone)
• Laag lichaamsgewicht (geatrofieerde spieren)
• Overgewicht
• Overmatig zweten
• Incontinentie
• Eerdere huidbeschadigingen
• Asymmetrische zithouding
• Pijn bij het zitten

Een meer gedetailleerde omschrijving wordt gegeven in de Pressure Ulcer Prevention Guide (Engelstalige PDF), die ontwikkeld is gedurende een vierjarig samenwerkingsverband tussen de National Pressure Ulcer Advisory Panel (NPUAP) en de European Pressure Ulcer Advisory Panel (EPUAP).

Nederlandse sites waar je informatie over decubitus kan vinden zijn onder andere:

• Zorg voor beter
• Decubitus Nederland