Spasticiteit: een multidisciplinaire aandoening

Het is belangrijk om de oorzaken en gevolgen van spasticiteit te leren kennen, zodat er een uitgebreide behandeling geboden kan worden. Door dit te behandelen kunnen de effecten worden tegen gegaan, waardoor de kwaliteit van leven kan worden verbeterd voor hen die ermee leven.

Wat is spasticiteit?

Bij spasticiteit is er sprake van spierspasme. Dit is een verhoogde spierspanning in één of meerdere spieren en zorgt voor een onwillekeurige activiteit van de spieren. Het probleem is dat de hersenen niet in staat zijn de juiste spanning aan de spieren door te geven. Ook kunnen de spieren onderling niet samenwerken. De spasmes kunnen continu aanwezig zijn, maar ook met tussenpozen.

Types van spasticiteit

• Statisch: verhoogde spierspanning die onafhankelijk van spieractiviteit en in elke positie voorkomt.
• Dynamisch: spierstijfheid komt alleen voor in specifieke situaties.

Wat zijn de oorzaken van spasticiteit?

Spasticiteit is vaak gerelateerd aan chronische neurologische aandoeningen en letsel aan de primaire motorische cortex. Het wordt meestal veroorzaakt door schade aan het deel van de hersenen dat beweging aanstuurt. Maar het kan ook zijn door letsel aan de zenuwen die de hersenen verbinden met de ruggengraat.

Tekenen van spasticiteit

Spasticiteit resulteert in het niet volledig kunnen ontspannen van de spieren (spierhypertonie) en een verhoogde weerstand tegen uitrekken, waardoor de spieren continu samengetrokken blijven.
Dit heeft invloed op bewegingsgerelateerde acties zoals lopen, maar het kan ook de spraak beïnvloeden. Verder kan het invloed hebben op het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, zoals bij het wassen en aankleden, het gebruik van loophulpmiddelen of de stabiliteit in de rolstoel.

Deze aandoening kan in elke spiergroep voorkomen, maar komt het meest voor in de:

• onderste ledematen - strekspieren van de quadriceps, de gemellus en heupadductoren.
• bovenste ledematen - flexorspieren van de vingers, pols, biceps en schouderadductoren.

Enkele veel voorkomende symptomen van spasticiteit zijn:

• gegeneraliseerde spierzwakte
• verlies van vaardigheid in de vingers
• verlies van selectieve bewegingscontrole
• abnormale houding
• spierspanning tijdens activiteit
• abnormale stand van de schouders, armen, polsen en vingers
• spiersamentrekkingen die de mate van beweging verminderen en/of de gewrichten verlammen
• diepe peesreflexen (onwillekeurige spiercontracties)
• plotselinge, zich herhalende en onwillekeurige krampachtige bewegingen
• onvrijwillig sluiten van de benen
• spier- en gewrichtspijn

Op wie heeft spasticiteit invloed?

Spasticiteit is het gevolg van:

• verschillende neurodegeneratieve aandoeningen
• ziekten van het zenuwstelsel, waarbij in de loop van der jaren zenuwcellen afsterven
• handicaps die aangeboren of niet aangeboren zijn

Momenteel wordt geschat dat twaalf miljoen mensen in de wereld aan spasticiteit lijden, waarbij hersenverlamming en multiple sclerose (MS) de meest voorkomende oorzaken zijn. Om die reden zijn zij die getroffen zijn door spasticiteit zowel talrijk als gevarieerd. Deze aandoening kan in meer of mindere mate voorkomen in de volgende gevallen:

• spina bifida (open ruggetje)
• opgelopen hersenschade
• beroertes
• amytrofische laterale sclerose (ALS)
• ataxie (coördinatiestoornis, meestal veroorzaakt door een ziekte van de kleine hersenen)
• traumatisch hersenletsel
• encefalitis (ontsteking van het hersenweefsel)
• meningitis (een ontsteking van de vliezen rond de hersenen en het ruggenmerg)
• ziektes die neurologische schade veroorzaken

Het diagnosticeren van spasticiteit

De intensiteit en ernst van spasticiteit kan variëren tussen licht, matig of extreem. Dit is afhankelijk van verschillende factoren zoals positie, activiteiten die worden uitgevoerd, omgevings- en psychologische factoren, etc.

Om een juiste diagnose te kunnen stellen, is het belangrijk om de geschiedenis van de patiënt te achterhalen en om een gedetailleerd medisch onderzoek uit te voeren. Bij dit medische onderzoek worden de volgende factoren geëvalueerd:

• spierspanning - dit wordt gemeten met de Ashworth-schaal (ofwel in de oorspronkelijke vorm of in de vorm die in 1987 is gewijzigd). De schaal loopt van de afwezigheid van verhoogde spierspanning (0) tot extreme stijfheid in flexie en spanning (4)
• gewrichtsbalans - wordt vastgesteld door het meten van gewrichtshoeken
• selectieve motorische controle - uitgevoerd door het observeren van het vermogen om verschillende bewegingen uit te voeren
• functionele capaciteit - objectieve beoordeling van het uitvoeren van de dagelijkse activiteiten
• loopganganalyse
• spiertrekkingen
• tekenen van pijn die de patiënt laat zien

Spasticiteit kan niet worden genezen, maar wel worden behandeld. Daarom is preventie heel belangrijk om ernstige aandoeningen, zoals blijvende contracturen (een verkorting van spieren, pezen en/of gewrichtskapsels) of botmisvormingen te voorkomen.

Deze aanpak moet altijd op een multidisciplinaire manier worden uitgevoerd, met de deelname van:

• een neuroloog
• een neurochirurg
• een fysiotherapeut
• een traumatoloog
• een revalidatiearts
• een psycholoog

Hoe wordt spasticiteit behandeld?

Enkele van de behandelingen die bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van leven voor mensen met spasticiteit zijn:

Niet-farmacologische therapeutische interventies

Uitvoeren van regelmatige fysieke en fysiotherapeutische activiteiten zoals:

• zwemmen-hydrotherapie
• spieren rekken
• vloer- of staande oefeningen met gewichten
• spalken en protheses
• gebruik van warmte en kou om de spierspanning te verminderen

Farmacologische interventies

De toediening van voorgeschreven orale geneesmiddelen zoals baclofen, benzodiazepinen, dantroleen of tizanidine. Hoewel deze therapie effectief is, zijn er verschillende bijwerkingen zoals:

• slaperigheid
• misselijkheid
• vermoeidheid

Chirurgische interventies

De meest bekende is de baclofenpomp, een minimaal invasieve chirurgische behandeling waarbij een kleine pomp in de buikstreek wordt geplaatst, die een medicijn via een katheter in de ruggengraat afgeeft. Met dit systeem kan een lagere dosering van het medicijn naar die spieren worden geleid die door de spasticiteit worden beïnvloed.

Voor meer informatie over spasticiteit kan de volgende link over Spierzwakte en spasmen van MS Web.nl nuttig zijn.

Je kan ook meer informatie vinden via de Engelstalige website van Spinal Cord Injury Research Evidence - SCIRE.

Indien deze blog interessant voor je was, kijk dan ook eens naar de andere blogs van Sunrise Medical.

Sunrise Medical heeft diverse producten in zijn assortiment die geschikt zijn voor mensen met spasticiteit, zoals elektrische rolstoelen en positioneringssystemen.