Hoe speel je zitvolleybal en wat zijn de regels?

Zitvolleybal is een variant van volleybal dat in de zaal gespeeld wordt. De spelregels zijn grotendeels gelijk, maar met een hele belangrijke toevoeging… een veldspeler moet tijdens het spelen van de bal contact hebben met de vloer en het zitvlak of een ander deel van de romp. Daarom is deze sport heel geschikt voor mensen met een beperking aan één of beide benen.

Deze snelle en intensieve sport is sinds de jaren tachtig onderdeel van de Paralympische Spelen voor mannen en debuteerde voor de vrouwen in Athene in 2004.

De geschiedenis van zitvolleybal

Zitvolleybal is in de jaren vijftig in Nederland ontstaan als een mix tussen volleybal en het Duitse balspel Sitzball, dat zittend en zonder net gespeeld wordt.

De allereerste Nederlandse competitiewedstrijd werd in 1957 gespeeld. Daarna werd de sport al snel bekend in sommige Noord-Europese landen en een decennium later werden op internationaal niveau wedstrijden gespeeld, waarvan de eerste in 1967 plaatsvond. In datzelfde jaar werd de Wereldorganisatie voor Volleybal voor Gehandicapten (WOVD) opgericht en heet het nu World ParaVolley. Nadat zitvolleybal als eerste geïntroduceerd en gedemonstreerd werd in 1976 tijdens de Paralympische Spelen in Toronto, Canada is het sinds 1980 officieel een Paralympische sport waarbij het Nederlandse team gelijk goud won.

Nu in 2017 is de sport, naast rolstoelbasketbal de populairste sport onder mensen met een handicap in Nederland en wordt het in meer dan 60 landen wereldwijd gespeeld!

Bijzonderheden en basisregels van zitvolleybal

Een van de bijzonderheden van zitvolleybal is dat in sommige nationale toernooien mensen met een handicap en mensen zonder handicap in hetzelfde team mogen spelen. In Nederland mag iedereen met of zonder handicap meedoen. Internationaal worden spelers gerangschikt naar de aard van de beperking.

Deze uitzondering is gemaakt met de bedoeling om de sport bekender te maken. Zitvolleybal is een voorbeeld van integratie. Het kan namelijk zonder aanpassingen beoefend worden door mensen met en zonder verschillende handicaps, waaronder:

• mensen met geamputeerde onderste en/of bovenste ledematen
• mensen met cerebrale parese
• mensen met ruggengraatletsel
• mensen met verlamming in de onderste ledematen
• mensen met blessuregevoelige knieën of enkels

Officieel wordt de rangschikking van spelers en hun deelname aan Paralympisch zitvolleybal uitgevoerd volgens een scoringssysteem. Hieruit ontstaat een cijfer dat in grotere of mindere mate de handicap aanduidt.
Tijdens wedstrijden zijn er maximaal twee spelers met een minimale beperking toegestaan. De rest moet een grotere handicap hebben om mee te mogen doen.

Algemene regels van Paralympisch zitvolleybal

• Zitvolleybalteams bestaan uit zes spelers.
• Het speelveld is 10 x 6 meter (bij ‘staand’ volleybal is het veld 18 x 9 meter)
• Het speelveld is altijd bedekt en verdeeld door een net van 115 cm hoog voor mannen en 105 cm voor vrouwen (gebruikelijke volleybalnetten zijn 243 en 224 cm hoog).
• Het net staat op 25 cm van de zijlijn. Elk team moet de bal naar de tegenovergestelde zijde zien te krijgen. Het team heeft maximaal drie balcontacten om de volleybal terug te spelen.
• Wedstrijden worden gespeeld in vijf sets. Tijdens de eerst vier sets, wint het team dat 25 punten bereikt (met een voorsprong van tenminste twee punten). Als het tot een vijfde set komt, wint het team dat als eerste vijftien punten haalt (ook met tenminste twee punten verschil).
• De speelruimte van het speelveld en de vrije zone moeten rechthoekig symmetrisch zijn.

Het team wat een punt scoort begint met serveren en gaat door tot er wordt gewonnen of verloren. Om dit te bereiken is het van belang dat de volleybal aan de andere kant in het speelveld stuitert, nadat de bal over het net is gegaan. Anders heeft de tegenstander een fout of overtreding begaan.

De speler die serveert, moet zijn/haar bekken achter (en niet in contact met) de middenlijn plaatsen bij het raken van de bal.

Let op: bij zitvolleybal wordt de positie van de spelers bepaald door waar ze hun billen plaatsen. Dat wil zeggen dat als de handen van de speler in de aanvallende zone, buiten de lijnen of in de vrije zone zijn, dan staat de speler nog steeds officieel op het veld.

Spelers moeten met hun bekken in aanraking blijven met de vloer en kunnen niet opstaan, zelfs niet als de aanvallers proberen het andere team te blokkeren. In tegenstelling tot ‘staand’ volleybal, mag er bij zitvolleybal tijdens het serveren geblokkeerd worden.

Scheidsrechters voor zitvolleybal blijven aan weerszijden van het veld staan. Scheidsrechters komen boven het net uit en hoeven daarom geen gebruik te maken van een hoge stoel, wat bij ‘staand’ volleybal gebruikelijk is.

Nederlandse competitie en vereniging

Zitvolleybalverenigingen zitten door het hele land verspreid en er zijn verschillende competities. In de Eredivisie spelen de teams elke week een wedstrijd. Dit is een landelijke competitie waarbij ze strijden om het Nederlands Kampioenschap.

Ook is er nog een 1^ste en 2^de divisie. Deze teams spelen 1 keer per maand tegen elkaar tijdens een toernooi. 

We hebben in Nederland ook een heren- en een damesteam die ons land vertegenwoordigen tijdens de Paralympische Spelen.

Wil je spelen in het Nederlands team? Dan moet je geclassificeerd worden. Hiervoor zijn 2 categorieën:

• zwart voor mensen met een beperking
• grijs voor mensen met een minimale beperking

In het veld moeten er 5 ‘zwarte’ spelers zitten, aangevuld met 1 ‘grijze’ speler.

Als je meer wilt weten, kijk dan eens op de site van volleybalportal, hier staan nog veel meer interessante en leuke weetjes.

Houd je van sporten? Lees dan ook onze blog over rolstoelhockey of murderball. En blijf vooral onze blogs volgen!

Foto's via World ParaVolley.