Hoe beoefen je rolstoelschermen en wat zijn de regels?

Rolstoelschermen is oorspronkelijk begonnen in Engeland in de jaren 50 in het Stoke Madeville Ziekenhuis. Soldaten die gewond waren geraakt in de Tweede Wereldoorlog beoefenden deze sport als onderdeel van hun herstel- en revalidatieproces.

Rolstoelschermen maakte zijn debuut in 1960 tijdens de 1e Paralympische Spelen in Rome en werd daarna al snel heel populair. Deze sport vereist niet alleen fysieke kracht, maar ook techniek, tactiek en snelheid zijn heel belangrijk.

De geschiedenis van rolstoelschermen

Er vinden al duizenden jaren zwaardgevechten plaats, maar de schermsport zoals we deze vandaag de dag kennen, is ontstaan in de negentiende eeuw en wordt gedefinieerd als de kunst van verdedigen en aanvallen met een degen. Baron Pierre de Coubertin, een gepassioneerd voorstander van de sport, introduceerde dit als sportcategorie tijdens de eerste Olympische Spelen van de moderne tijd in 1896. De vrouwencategorie werd opgericht in 1924.

Rolstoelschermen heeft als doel de geest van de originele sport te behouden. Het feit dat het gezien werd als een klassieke sport, zorgde al snel voor veel interesse, waardoor het een van de allereerste Paralympische sporten werd.

Tijdens de Paralympische Spelen van Seoul in 1988 werd een nieuw classificatie- en scoringssysteem geïntroduceerd om een gelijk speelveld te creëren voor atleten met verschillende handicaps en deze worden nog steeds gebruikt. Dankzij deze nieuwe systemen begon de Internationale Schermfederatie met een testprocedure speciaal voor scheidsrechters voor rolstoelschermen. Dit heeft weer geleid tot een toename van het aantal nationale en internationale kampioenschappen.

Basisregels voor rolstoelschermen

• Bij rolstoelschermen staan de rolstoelen vast in een frame. Om het wapen van je tegenstander te ontwijken kan je met je bovenlichaam naar achter bewegen of je kan met je wapen weren. Als je wilt aanvallen kan je met je bovenlichaam naar voren bewegen. Dit vereist wel voldoende spierkracht in je armen, handcoördinatie, mobiliteit en reflexen.
• De lengte van het schermgebied wordt vastgesteld aan het begin van het duel (om de rolstoel vast te kunnen zetten) en wordt bepaald op basis van welke tegenstander het kortste bereik heeft met een uitgestrekte arm en mag strategisch kiezen voor de kortere of langere afstand.
• Net als bij klassiek schermen zijn de rolstoelschermers verbonden met een elektronische signaaldoos die registreert wanneer de tegenstander geraakt wordt door het wapen van de andere rolstoelschermer.
• Alle deelnemers moeten volledig uitgerust zijn met de vereiste schermkleding om het gezicht, bovenlichaam, benen en handen te beschermen.
• De eerste die zijn tegenstander vijf keer raakt wint de wedstrijd.
• Tegenstanders mogen elkaar niet verwonden en de wapens mogen niet aangepast worden.
• Als een schermer moeite heeft om het wapen met de hand vast te houden of te controleren dan kan dit vastgemaakt worden aan de arm.
• De rolstoel moet soepel zijn met een hoogte van 53 cm. De rugleuning moet minimaal 15 cm hoog zijn en op 90° staan (er zijn een aantal uitzonderingen), terwijl de armleuning aan de andere kant tenminste 10 cm hoog moet zijn.
• Het zitkussen mag maximaal 10 cm hoog zijn, maar dit is niet verplicht. De hoek van de wielen van de stoel moeten ook voldoen aan de officieel vastgestelde afmetingen.

Categorieën bij rolstoelschermen

Rolstoelschermen kan beoefend worden door mannen en vrouwen in een rolstoel, door mensen met een amputatie of met een milde hersenverlamming. Dezelfde wapencategorieën zijn van toepassing als die gebruikt worden bij klassiek schermen, namelijk de floret, sabel en degen.

Classificatie van deelnemers wordt vastgesteld aan de hand van een reeks testen die het vermogen om lateraal de romp met of zonder wapen te verlengen, beoordelen. De bewegingen waarmee rekening wordt gehouden zijn voor techniek en verdediging. Het vermogen om de bovenste en onderste rugspieren en de laterale balans uit te breiden met de armen naar binnen of naar buiten gericht, worden allemaal beoordeeld.

De volgende punten worden toegekend voor elk van deze testen:

• 0 punten: als de beweging niet kan worden uitgevoerd
• 1 punt: als de beweging slecht wordt uitgevoerd met minimale beweging
• 2 punten: als de uitvoering slecht maar de beweging soepel is
• 3 punten: als de uitvoering normaal is

Met behulp van dit puntensysteem in combinatie met andere factoren voor rolstoelschermen, worden er in totaal twee categorieën gebruikt:

Categorie A

Deze schermers hebben een goede rompbalans, waardoor ze zowel voor- en achterwaarts als zijwaarts kunnen bewegen. De schermers kunnen volledig gebruik maken van hun scherm-arm.

Categorie B

Schermers in categorie B hebben een verminderde rompbalans en een normale scherm-arm of een normale rompbalans en een verminderde functionaliteit van de scherm-arm.

Rolstoelschermen in Nederland

In 2011 is het rolstoelschermen in Nederland na 20 jaar weer opgepakt. Bij de meeste verenigingen schermen de rolstoelschermers ook tegen “voetgangers”. Zij nemen dan plaats in een rolstoel. Dit is voor iedereen heel leuk en leerzaam. Ook zijn er in Nederland wedstrijden waar beide samen schermen, zoals het  Jeugdpuntentoernooi en de VetCup.

Er worden nationale en internationale wedstrijden georganiseerd die te vinden zijn op de website van IWAS. Hier vind je ook een kalender van de toernooien, de regelementen en de inschrijfmogelijkheden.

Stadskanaal organiseert al enkele jaren een wereldbekertoernooi voor jeugd tot 17, jeugd tot 23 en senioren. Informatie over dit toernooi is te vinden op wheelchairfencing.nl.

Lijkt het je leuk zelf rolstoelschermen te beoefenen? Of wil je eens een wedstrijd gaan kijken? Er zijn meerdere verenigingen in Nederland waar je kan rolstoelschermen.

Wil je graag deze schermsport beoefenen, bekijk dan eens onze sportrolstoelen die hiervoor geschikt zijn. Wil je liever een andere sport voor mensen met een beperking beoefenen? Lees dan ook onze artikelen over andere aangepaste sporten.